Ook komend seizoen staan er weer enkele lezingen op het programma naar aanleiding van spraakmakende tentoonstellingen in Nederland. Tijdens de lezingen wordt niet alleen ingegaan op de getoonde kunstwerken, maar worden de onderwerpen ook in een breder kader geplaatst. Hierdoor bieden deze lezingen u een uitstekende inleiding om op eigen gelegenheid de betreffende tentoonstellingen te bezoeken.
1. Het jaar 1000, Nederland in het midden van de Middeleeuwen
Rijksmuseum voor Oudheden, Leiden, 13 oktober 2023 t/m 17 maart 2024
Vroeger leerden we dat de vroege Middeleeuwen (500-800) een donkere periode in onze geschiedenis waren en dat met de komst van Karel de Grote de geschiedenis al een stuk inzichtelijker werd. Een eeuw later vonden er ingrijpende veranderingen plaats zowel in het bestuur als in het landschap, bevolking, bebouwing, taal en cultuur. Rond het jaar 1000 werd het gebied dat nu Nederland is geregeerd door bisschoppen. De machtigste persoon in deze periode was de keizer van het Heilige Roomse Rijk. Om zijn rijk te kunnen besturen trok hij rond en verbleef daarbij hij versterkte paleizen, de zogenaamde paltsen. In 972 kwam keizer Otto II aan de macht die graag verbleef op zijn favoriete palts in Nijmegen. Hij was getrouwd met de Byzantijnse prinses Theophanu, waardoor op grote schaal westerse en oosterse kennis werd uitgewisseld. Aangezien musea maar weinig aandacht besteden aan kunst uit de Middeleeuwen is dit een uitstekende gelegenheid om eens dieper op de kunst en cultuur van dit boeiende tijdperk in te gaan. Aan de hand van ca. 400 objecten, van kostbare kunststukken tot gebruiksvoorwerpen krijgen we inzicht in een voor velen toch onbekende periode uit onze geschiedenis.
2. Kinderen van de Haagse School
Museum Panorama Mesdag, Den Haag, 16 december 2023 t/m 20 mei 2024
Met uitzondering van prinsjes en prinsesjes en genrevoorstellingen uit de 17e eeuw was er voor kinderen in de kunst weinig aandacht. Op deze tentoonstelling echter wordt de leefwereld van kinderen in het laatste kwart van de 19de eeuw belicht, gezien door de ogen van een groep Haagse schilders (o.a. Mesdag, Robertson, Israels en Maris) en enkele tijdgenoten (o.a. Schwartze en Van Houten). De meeste kunstenaars van de Haagse School hadden het goed en dat zien we ook terug op de portretten die de schilders van hun eigen kinderen maakten. Deze werken waren doorgaans niet bedoeld voor de verkoop. Voor hun commerciële werk gingen zij op zoek naar mensen uit minder goed bedeelde lagen van de bevolking, zoals (land-)arbeiders en vissers. Ook hun kinderen moesten vaak meewerken en zijn meestal eenvoudig of zelfs sjofel gekleed. Het Kinderwetje van Van Houten (Samuel van Houten was een broer van Sientje Mesdag-Van Houten) dat in 1874 werd uitgevaardigd bracht hier 150 jaar geleden weinig verandering in. Uiteraard zal ik in de lezing ook voor het eerst en uitgebreider ingaan aan het kind in de kunst in het algemeen.
3. Frisse wind, Impressionisme van het noorden
Singer Museum, Laren, 17 januari t/m 5 mei 2024
In de bijzondere reizende tentoonstelling Frisse wind wordt een topselectie getoond van het Duitse, Deense en Nederlandse impressionisme. Na het ontstaan van het impressionisme in Frankrijk verspreidde deze nieuwe stijl zich razendsnel over heel Europa. Singer Laren richt het vizier op Nederland, Duitsland en Denemarken, waar het impressionisme een eigen gezicht kreeg. Het frisse groen, het gedempte licht en de steeds wisselende wolkenluchten creëren een andere sfeer. Nooit eerder werd het impressionisme uit deze drie buurlanden op deze manier naast elkaar gepresenteerd. Werken van o.a. Max Liebermann, Fritz Mackensen, Lovis Corinth en Max Slevogt uit Duitsland, Anna en Michael Ancher, Peder Severin Krøyer en Viggo Johansen uit Denemarken en de Nederlanders Johan Barthold Jongkind, Jo Koster, Anton Mauve, George Hendrik Breitner, Isaac Israëls en Jan Toorop. Dat wordt weer optimaal genieten.
4. Frans Hals
Rijksmuseum, Amsterdam, 16 februari t/m 9 juni 2024
Frans Hals (1582/1584 - 1666) wilde zo overtuigend mogelijk mensen uitbeelden en koos daar-bij voor een stijl die volstrekt origineel was binnen de Nederlandse 17de-eeuwse schilderkunst. Zijn snelle penseelvoering gaf zijn geportretteerden een ongekende beweeglijkheid en loopt vooruit op de 19de eeuwse impressionisten. Ook in zijn eigen tijd werd Hals al gezien als een baanbrekend vernieuwer. Hij was een veelgevraagd portrettist, die niet alleen rijke Haarlemse burgers tot zijn klantenkring mocht rekenen maar ook die uit andere Hollandse steden. Hals’ werk raakte in de loop van de 18de eeuw langzaam in vergetelheid en werd pas -net als Vermeer- in de 19de eeuw herontdekt door de Franse kunstcriticus en journalist Théophile Thoré-Bürger (1807-1869). Vanaf dat moment tot in de jaren ‘60 van de 20ste eeuw werd hij in één adem genoemd met Rembrandt en Vermeer. Daarna verslapte de aandacht voor hem zienderogen. De laatste grote overzichtstentoonstellingen waren in 1989 en 1990. Na ruim dertig jaar biedt het Rijksmuseum de kunstenaar opnieuw een podium, met bijzondere bruiklenen uit internationale museale en privécollecties. De tentoonstelling is georganiseerd in samenwerking met de National Gallery London en de Gemäldegalerie in Berlin.
5. Breitner, Schilderbeest
Singer Museum, Laren, 15 mei t/m 8 september 2024
George Hendrik Breitner (1857 - 1923) is een van de meest belangrijke Nederlandse kunstenaars uit de late 19de eeuw. Maar kennen we hem wel écht? In de afgelopen decennia is Breitners geschilderde en fotografische werk vooral bestudeerd vanuit zijn onderwerpkeuze. Daarbij zijn nostalgische gevoelens over het Amsterdam van rond 1900 nooit ver weg. Deze invalshoeken leverden Breitner bijnamen op als ‘De schilder van Amsterdam’ en ‘Nederlandse impressionist’. Door deze nauwe blik zijn we uit het oog verloren hoe modern en vernieuwend hij eigenlijk is geweest: een waar schilderbeest! Met zo'n 80 schilderijen en tekeningen geeft Singer Laren een nieuwe kijk op Breitner. Men toont hoe hij experimenteerde met kleur en toets om een beeld te schetsen van het moderne stadsleven, het vrouwelijk naakt, de nacht en … hinnikende paarden. Kortom een mooie afsluiting van dit seizoen.